PROJE ÖZETİ
Yapılı çevrede enerji korunumu, hem politik gündemin, hem de bilimsel gündemin önemli başlıklarından biri haline gelmiştir. Maliyet etkinliği, güvenlik ve karbon salımının azaltılması zorunluluğu enerji korunumunun temel gerekçelerindendir. Enerji; ısıtma, soğutma ve çeşitli şekillerde kullanılan elektrik enerjisinin işletim giderlerinin düşürülmesi ile korunabilir. Enerji kullanımı tek başına bir çevresel sorun olmasa da, küresel ısınma, hava kirliliği, zehirli gazlar veya kaynakların tükenmesi gibi çeşitli çevresel sorunlara katkıda bulunmaktadır. Daha önceki çalışmalardan elde edilen bilgilere göre[1];
– Enerji kullanımı çevresel etki ile doğrusal bir ilişki içinde değildir. Örneğin gaz kullanımından elektrik kullanımına geçilmesi, çevresel yükün önemli oranda artmasına neden olmuştur.
– Sağlığı ve insan hayatını tehdit eden zehirlilik, çevresel bir etki olarak geniş kabul görmektedir; yapı malzemesi, kullanıcı, iç ortam hava kalitesi ve sağlık arasındaki ilişki hakkında çok az şey bilinmektedir. İnsanların %90’ı hayatlarını iç ortamlarda geçirmektedir ve bu nedenle, bu ilişkilerin bilimsel anlaşılabilirliğinin sağlanması ve çevresel etki değerlendirmesinin sağlık boyutunun daha iyi irdelenebilmesi yönünde yeni yöntemlerin geliştirilmesine yönelik öncelikler gerektirmektedir.
– Ev sahiplerinin karakteristiği ve kullanıcı davranışının enerji kullanımı ve iç ortam kalitesini oldukça etkilediği uzmanlarca kabul görmektedir. Şimdiye dek, bu etkinin anlaşılması ve ölçülebilmesi için oldukça kısıtlı sayıda girişimler olmuştur. Bu alanda halen bilgi ve yöntem geliştirme gerekliliği vardır.
Bu kavramsal çerçeve içerisinde, bu araştırmanın ana odağını, konut olarak kullanılan binaların fiziksel kalitesi ile konfor, sağlık, enerji korunumu kavramlarına dayalı konut kalitesini iyileştirme süreçleri oluşturacaktır. Bu araştırma, konut kullanıcısının kalite taleplerini de dikkate alacak bir kapsam önermektedir. Sadece yeni konut tasarımlarının geliştirilmesi değil, aynı zamanda mevcut konutların kullanım, bakım ve yenileme aşamaları araştırma kapsamı dahilindedir. Türkiye’de, mevcut yapı stoğu göz önüne alındığında; özellikle sosyal ve toplu konutların çevresel ve sağlık ile ilgili değerlendirme ölçütlerine dayalı analizine ve ilgili yönetmeliklere göre renovasyona ihtiyaç duyduğu düşünülmektedir. Bunun yöntemi, bu araştırma konusunun ana sorunu ve çerçevesini oluşturacaktır.
Bu araştırma ile, konut kullanıcılarının davranış profillerinin, enerji tüketimleri üzerindeki etkisinin tanımlanması ve bu tanımın yeni konutların elde edilme süreci ve mevcut konutların iyileştirilmesinde kullanılabilmesi için bir yöntem ve araç geliştirilecektir. Kullanıcı davranışının enerji tüketimi üzerindeki hassasiyetinin belirlenmesi ile farklı kullanıcı davranışı modellerinin tanımlanması planlanmaktadır. Elde edilecek bu verilerin işlenmesi ile hem yeni yapıların elde edilme sürecine destek olacak hem de mevcut kullanıcıya yol gösterecek bir “karar aracı” geliştirilmesi hedeflenmektedir. Bahsedilen verilerin elde edilmesi için mevcut kullanıcıların davranış hassasiyeti Monte Carlo Yöntemi’ne dayalı belirlenecektir. Bu yöntem, olasılığa bağlı girdilere dayalı olarak olası sonuçların doğru dağılımını analiz etmek için kullanılan en yaygın yöntemlerden biridir. Bu araştırma çerçevesinde girdiler; (1) her mekandaki kullanıcı sayısı (hafta içi ve hafta sonu), (2) havalandırma davranışı (pencere açık/kapalı ve mekanik havalandırma açık/kapalı) ve (3) ısıtma sistemi kontrolü (radiator açık/kapalı ve/veya thermostat derecesi) olarak belirlenmiştir. Bu veriler, seçilen bir konut grubu kullanıcıları ile yapılacak anket çalışması ve tutulan veri kayıtları sonucunda elde edilecektir.
Araştırma sonucunde geliştirilecek olan “karar aracı” ile konutların kullanıcı davranışına göre sınıflandırılması ve mevcut konutların en uygun iyileştirme yönteminin belirlenmesi hedeflenmektedir. Kullanıcı davranışı odaklı bu yaklaşım ile mevcut konutlarda enerji etkinliği açısından daha etkin ve hızlı bir iyileştirme uygulamasının gerçekleştirilebilmesi söz konusu olacağı gibi, yeni tasarlanacak konutların belirlenen kullanıcı sınıfları çerçevesinde değerlendirilmesi ile yüksek performanslı konut üretimi gerçekleştirilebilmesine imkan sağlayacaktır.
Yrd. Doç. Dr. Gülsu Ulukavak Harputlugil